به گزارش قدس آنلاین به نقل از فارس هنرهای نمایشی در طول تاریخ کشورهای متمدن سابقه بالایی داشته‌اند و تقریباً تمامی این کشورها نمایشی آئینی سنتی را به‌عنوان پیشانی فرهنگی خود معرفی کرده‌اند. تمامی این نمایش‌های سنتی از «کابوکی» و «بونراکو» ژاپن و سایه بازی‌ها و «ماهایانا»ی چینی گرفته تا رقص ــ نمایش «کاتالاکی» هندی همه و همه پرتوی از انوار فرهنگی تاریخی آن کشورها به‌شمار می‌رود و حفظشان به‌اندازه حفظ تمامی شناسنامه فرهنگی یک تمدن ارزش خواهد داشت.
هر کدام از این قالب‌ها به آیینی مهم در کشورشان می‌پردازند و کیست نداند مهم‌ترین آیین در ایران اسلامی عزاداری برای سید و سالار شهیدان است، آیین‌های عزاداری مختلف و متفاوتی در طول تاریخ در ایام ماه محرم برگزار شده و هر کدام تبدیل به وسیله‌ای برای ابراز ارادت به خاندان آل‌الله شده است.
یکی از ماندگارترین این آیین‌ها تعزیه است، قالبی که می‌تواند روضه مجسم از عاشورا باشد و هم می‌تواند به ماندگاری پیام مهم عاشورا و همچنین روایت صریح تاریخ در قالب نمایش کمک کند.
پرده‌خوانی، نقالی و دیگر قالب‌های نمایشی آیینی و سنتی ایرانی هم هرکدام توانایی‌های متفاوتی در شکل نگاه و روایت واقعه کربلا دارد، آیین‌هایی که هر کدام روزگاری از پررونق‌ترین اشکال عزاداری در شهرهای مختلف ایران بوده است، در این رابطه شاید کمتر کسی باشد که آوازه تکیه دولت را در زمان قاجار نشنیده باشد و یا از تعزیه‌خوانی‌های محلی در شهرستان‌های مختلف ایران حرفی نزده باشد.
اما چند سالی است جز در برخی از محافل جزئی خبری از اجرای تعزیه در کشور وجود ندارد، شاید چند اجرا آن هم در شب‌های پایانی دهه اول ماه محرم. همه اینها باعث تضعیف تعزیه در کشور خواهد شد.
داوود فتحعلی‌بیگی بازیگر، کارگردان و پیشکشوت تعزیه در این رابطه در گفت‌وگویی بیان کرد: «در زمانی در تهران حداقل در ماه محرم نزدیک به 50 تکیه به فعالیت‌های شبیه‌خوانی مشغول بودند اما امروز هیچ تکیه و مرکزی نداریم تا بتوانیم مجالس بیش از 500 گانه تعزیه را در آن اجرا بکنیم. تعداد و حجم مجالس تعزیه به‌گونه‌ای است که اگر شروع به مرور این مجالس از مجلس عالم ذرّ تا مجلس قیامت بکنیم چیزی بیش از 530 روز زمان خواهد برد و سؤال اینجاست که؛ چرا چنین هنری با این وسعت باید از دروس دانشگاهی حذف شود و چه‌زمانی دانشجویان تئاتر می‌توانند با فرهنگ ملی و مذهبی ما آشنا شوند؟»
ویژه‌برنامه «نوای عرشیان و مشق فرشیان» رویدادی بود که در محرم سال جاری و در دهه اول ماه محرم برگزار شد تا رویدادی باشد که زیر سایه نشر تعالیم حسینی هنرهای آیینی و سنتی را نیز زنده نگه دارد.
اجرای تعزیه حُر با گرامیداشت یاد زنده‌یاد علاء‌الدین قاسمی
درحالی‌که آغاز این ویژه‌برنامه هم‌زمان با فروکش نسبی گرمای این روزهای تهران است، اما باز هم گرمای هوای شهر بیداد می‌کند و در گرم‌ترین مرداد سالیان اخیر، علاقه‌مندان اهل‌بیت و سیدالشهدا(ع) میدان را خالی نگذاشته‌اند و با حضور گرم خود در شامگاه تئاتر شهر، به رونق و شور برنامه‌های محرمی در قالب هنرهای نمایشی افزوده‌اند.
بعد از پایان برنامه نوای عاشورایی و نواختن سنج و دمام، نوبت به اجرای نقالی و پرده‌خوانی رسید.
حسین ظاهری نقال روز ششم بود که با نقل داستان کسی که در عشق و دلدادگی به امام حسین(ع) سست‌عنصر و بی‌مایه بود و در روز عاشورا امام خود را در چنگال دیوسیرت‌های انسان‌نما تنها گذاشت، مخاطبان را با سیر از افلاک به خاک افتادن و ذلت یافتن آدمیزاد آشنا کرد. این قصه حقارتی است که کمتر روایت شده است.
او نقل ضحاک ابن عبدالله را خواند که برای پیوستن به لشکر امام حسین(ع) شرطی می‌گذارد مبنی بر اینکه تا لحظه‌ای در کنار امام می‌ماند که جز او یار دیگری هم در لشکر حضور داشته باشد. او اسبی را پشت خیمه‌ها پنهان می‌کند و روز عاشورا بعد از شهادت همه یاران امام و جوانان بنی‌هاشم و در وضعیتی که جز او هیچ یار دیگری کنار امام نبوده، شرط خود را یادآوری می‌کند و با وجود دیدن تنهایی و زخم‌های امام و شهادت یارانش، با همان اسبی که پنهان کرده بود، امام را ترک می‌کند و از این منظر، نقطه مقابل حر ریاحی است.
در اجرای تعزیه این شب که مخاطبان را تحت تأثیر قدرت روایت و داستان جذاب بخشش حر از سوی امام حسین(ع) قرار داد، مجلس شهادت حُر و زره‌پوشی او و شمر توسط مهدی دریایی خوانده شد.
حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در تئاتر شهر
در دهمین شب از ویژه‌برنامه «نوای عرشیان و مشق فرشیان» محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به محوطه تئاتر شهر آمد و به تماشای مجلس تعزیه نشست.
در شب پایانی این ویژه‌برنامه (شامگاه جمعه ششم مرداد)، محمدمهدی اسماعیلی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی) میهمان این ویژه‌برنامه در محوطه تئاتر شهر بود.
محمدمهدی اسماعیلی در حاشیه ویژه‌برنامه «نوای عرشیان و مشق فرشیان»گفت: «اقدام عملی برای حمایت از سنت‌های هنری اصیل ما این است که ما این آیین‌ها را ترویج دهیم و بهترین زمان هم مناسبت‌های محرم و صفر است. در این دو ماه، در اکثر مراکز فرهنگی و هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اجراهای آیینی و سنتی داریم.»
وزیر ارشاد ادامه داد: «الان نیز در محوطه باز تئاتر شهر به شب دهم از ویژه‌برنامه «نوای عرشیان و مشق فرشیان» رسیده‌ایم که بیش از ۳۳۰ هنرمند از تهران و شهرهای دیگر در این ویژه‌برنامه به اجرای برنامه پرداخته‌اند. استقبال از این ویژه‌برنامه هم بسیار خوب و قابل قبول بوده است.»
اسماعیلی همچنین گفت: «برنامه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز مبتنی بر گسترش این‌گونه برنامه‌ها برای مردم عزیز، در حال اجراست.»
میزبانی از سه‌هزار مخاطب در محوطه باز تئاتر شهر
کاظم نظری مدیرکل هنرهای نمایشی نیز در این باره گفت: «به مدت ۱۰ شب درویژه‌برنامه «نوای عرشیان و مشق فرشیان»میزبانی بیش از سه‌هزار مخاطب را در محوطه باز تئاتر شهر بر عهده داشتیم.»
وی ادامه داد: «این ویژه‌برنامه در سه بخش نواختن دمام و سنج (در قالب نواهای عاشورایی)، نقالی و پرده‌خوانی و نیز تعزیه اجرا شده است که به عنوان اولین برنامه بعد از ساماندهی و پاکسازی محیط پیرامونی تئاتر شهر، در محوطه باز این مجموعه به اجرا درآمدند.»
در دهمین شب از ویژه‌برنامه «نوای عرشیان و مشق فرشیان» گروه دمام‌زنی «ساحل عاشوراییان» با مردم همراه شدند و به اجرای موسیقی سوگ و حماسه پرداختند.
در ادامه این ویژه‌برنامه مرشد رسول میرزاعلی نقل روز عاشورا را به صورت پرده‌خوانی در میان استقبال ویژه مخاطبان، اجرا کرد.
همچنین احمد عزیزی و گروهش، مجلس شهادت حضرت ابوالفضل العباس(ع) را به صورت تعزیه برای مخاطبان حاضر در محوطه باز تئاتر شهر به اجرا درآوردند.
شاید مورد قبول اما مقطعی
برگزاری این ویژه‌برنامه از چند جهت برای تئاتر کشور مورد اهمیت بود، اول از همه و مهم‌تر آنکه این کار عرض ارادتی بود در قالب هنر نمایش برای ماندگاری پیام عاشورا که از اساس هدف و غایت تعزه همین است.
دوم آنکه این برنامه می‌توانست بخشی از هنرهای آیینی مانند تعزیه، پرده‌خوانی و ... را زنده نگه داشته و بنای آشنایی بیش از پیش مردم با آنها را فراهم کند.
سوم اینکه این برنامه در روزهای ابتدایی پاکسازی حریم تئاتر شهر و شکل‌گیری آن توانست برای تداوم و البته احیای بیشتر این فضا و همگامی آن با مفهوم وجودی تئاتر شهر کمک کند.
اما مهم‌ترین نکته در این میان این است که این دست اقدامات معمولا در فضای اداره کل هنرهای نمایشی به‌صورت مقطعی و برای پرکردن بیلان‌های ماهانه شکل گرفته و بعد به دست فراموشی سپرده می‌شود، نکته مهم در این میان تداوم اقدامات متفاوت برای تحقق هر سه هدف بیان شده است.
پایان پیام/
نظر شما